Pustelnia Franciszkanów Konwentualnych na Burczuku k. Białegostoku

W Puszczy Kniszyńskiej, na północ od Białegostoku, oraganizuje się kolejna pustelnia na mapie Polski. Synowie św. Franciszka wracając do pierwotnych tradycji swojego Ojca postanowili także w aspekcie okresowej samotności dostępnej dla każdego z braci ubogacić swoją Prowincję. Cieszy niezmiernie otwrcie nowego domu poświęconego kontemplacji, z której naturalnie rodzi się pragnienie ewangelizacji własnego serca i serc innych... Co więcej bracia przygotowują także miejsce dla świeckich spragnionych spotkania z Bogiem w modlitwie i samotności milczenia. Kilka zdjęć i statut pustelni niech pomoże zbliżyć się do tej prorockiej formy życia....

I. Wprowadzenie

Święty nasz Ojciec Franciszek  po swoim nawróceniu rozpoczął życie pokuty. Pragnąc odpowiedzieć Bogu na Jego darmową miłość, której sam doświadczył „często wybierał miejsca samotne, aby móc całkowicie kierować ducha do Boga”. Od chwili radykalnego pójścia za Chrystusem spędzał większość życia kryjąc się przed ludzkim wzrokiem na modlitwie połączonej z postem[ii]. Naśladowcy «Biedaczyny»  przyjmujący jego sposób życia[iii] stali się z czasem Zakonem, który do dzisiaj ma charakter kontemplacyjno-czynny.

Ojcowie Soborowi w Dekrecie Perfectae Caritatis piszą, że „odnowa życia zakonnego obejmuje (...) ustawiczne powracanie do źródeł wszelkiego życia chrześcijańskiego i do pierwotnego ducha ożywiającego instytuty”[iv]. Zauważając więc aktualną potrzebę «powrotu do źródła» m.in. poprzez powstanie pustelni franciszkańskiej (nazywanej też Domem Modlitwy) w naszej Prowincji Zakonnej oraz odpowiadając na natchnienia Ducha Świętego, który wciąż pobudza braci do podejmowania surowszego życia, głębszego wejścia w doświadczenie milczenia i modlitwy, redagujemy niniejszy Statut.

II. Podstawa prawna

1.      Reguła dla pustelni Św. Franciszka z Asyżu: „Ci bracia, którzy pragną wieść życie zakonne w pustelniach, niech będą we trzech, najwyżej we czterech. Dwaj z nich niech będą matkami i niech mają dwóch synów lub przynajmniej jednego. Ci dwaj, którzy są matkami, niech wiodą życie Marty, a dwaj synowie niech wiodą życie Marii[v] i niech mają wspólne miejsce zamknięte, w którym każdy miałby swoją celę. modliłby się w niej i spal. I niech zawsze odmawiają kompletę z dnia zaraz po zachodzie słońca: i niech starają się zachować milczenie. I niech odmawiają swoje godziny, i wstają na jutrznię, i niech szukają najpierw Królestwa Bożego i sprawiedliwości Jego[vi]. I w porze stosownej odmówią prymę, a po tercji przerwą milczenie i mogą rozmawiać, i iść do swoich matek. I - jeśli zechcą - mogą poprosić je dla miłości Boga o jałmużnę, jak maluczcy ubodzy ludzie. I potem odmówią sekstę i nonę, i nieszpory w stosownej porze. I do miejsca zamkniętego, w którym sami mieszkają, niech nie pozwalają nikomu wchodzić i niech w nim nie jedzą. Ci bracia, którzy są matkami, niech się starają trzymać z dala od ludzi i przez posłuszeństwo dla swego ministra niech strzegą swych synów przed ludźmi, aby nikt nie mógł z nimi rozmawiać. Ci zaś synowie niech z nikim nie rozmawiają z wyjątkiem swych matek i ministra, i kustosza swego, jeśli ten z błogosławieństwem Bożym zechce ich odwiedzić. Synowie zaś niech przejmą niekiedy obowiązek matek według kolejności, jaką ustalą między sobą. To wszystko, co wyżej zostało powiedziane, niech bracia starają się zachować sumiennie i gorliwie.”

2.      Konstytucje 77 §3: „W każdej prowincji albo w jednej dla kilku prowincji powinien być odpowiedni dom rekolekcyjny, czyli pustelnia, gdzie bracia, którzy o to poproszą, mogliby przez jakiś czas intensywniej oddać się modlitwie.”

3.      Statuty Generalne 15 §1-4: „Tak zwane «domy modlitwy» bardzo odpowiadają potrzebą naszych czasów i głębokim pragnieniom naszych braci. Domy te można zakładać dla kilku prowincji lub całego zakonu. W domach modlitwy należy umieszczać taką wspólnotę zakonną, która będzie tworzyć ośrodek duchowości franciszkańskiej i zależnie od miejscowych potrzeb, będzie otwarta również dla ludzi świeckich. Przy zakładaniu takich domów, należy dokładnie ustalić to, co dotyczy celu, spraw ekonomicznych i przystosowania ich życia z innymi klasztorami.”

4.      Nadzwyczajna Kapituła Generalna Ariccia 1998, uchwała 3, punkt 24 c: „W każdej prowincji i kustodii należy dowartościować doświadczenie pustelni, rozumiane jako okres i miejsce przeznaczone na dłuższą modlitwę i kontemplację, zgodnie z duchem Reguły dla pustelni Św. Franciszka.”

III. Wspólnota

Zamiarem naszego Zakonodawcy było, aby pustelnia nie była formą izolacji od reszty Zakonu, ale przestrzenią zbalansowanego pogłębiania relacji zarówno z Bogiem jak i braćmi poprzez doświadczanie małej wspólnoty.

1.      Wspólnota stała pustelni będzie liczyć od trzech do sześciu braci po profesji wieczystej.

2.      Do powyższej wspólnoty minister prowincjalny będzie kierował na mocy zakonnego posłuszeństwa tylko tych braci, którzy dobrowolnie zapragną podjąć obowiązujący w pustelni sposób życia.

3.      Bracia należący do wspólnoty, zgodnie z «Regułą dla Pustelni» będą organizować swe życie przyjmując funkcję matek i synów zgodnie z kolejnością, jaką ustalą na kapitule domowej. Synowie - to bracia oddający się w danym okresie głównie modlitwie; matki zaś - pozostali bracia którzy troszczą się o dobro wspólnoty podejmując także posługi zewnętrzne (np. jałmużna).

4.      Celem budowania braterskiej wspólnoty bracia poza comiesięczną kapitułą domową spotykać się będą raz w tygodniu (np. w sobotni wieczór) na wspólnym dzieleniu się Słowem Bożym oraz swoim doświadczeniem duchowym w ramach «rewizji życia» – w atmosferze braterskiego dialogu, szczerości, miłości i pokory.

IV. Milczenie

Bóg, który przemawia w głębinach ludzkiego serca, aby nie być zagłuszonym przez świat zewnętrzny zaprasza człowieka do wejścia w doświadczenie milczenia, które jest wiernym stróżem życia duchowego. Mieszkańcy pustelni pomimo wspólnego dzielenia życia są zaproszeni przez Pana, by za przykładem naszego Patriarchy umiłować samotność i milczenie, które będą dla braci wielką pomocą w kontemplacji Bożych tajemnic[vii]. Służyć ma temu zarówno miejsce zamieszkania – w sposób naturalny oddzielone od wpływów świata, jak i osobista troska o ciszę własnego serca.

1.      Na terenie pustelni obowiązuje milczenie (przerywane jedynie w sytuacjach niezbędnych do funkcjonowania domu), aby stale doświadczać atmosfery rekolekcji.

2.      Ścisłe milczenia trwać będzie do Komplety do Sexty (czyli Modlitwy Południowej).

3.      Milczenie będzie rozwiązywane na niedziele i uroczystości a także w dni powszednie na czas obiadu i kolacji.

4.      Pory ścisłego milczenia należy mieć na względzie także przy kontaktach z osobami spoza pustelni.

V. Modlitwa

Św. Franciszek, który „cały stał się nie tyle człowiekiem modlącym się, co samą modlitwą”[viii] upominał i zachęcał w Panu Jezusie Chrystusie, aby „bracia (...) nade wszystko pragnęli posiąść Ducha Pańskiego wraz z Jego uświęcającym działaniem i modlili się zawsze czystym sercem”[ix]„przeto kontemplacja rzeczy Bożych i ustawiczne zjednoczenie z Bogiem w modlitwie powinno być ich pierwszym i podstawowym obowiązkiem”[x].

1.      Mieszkańcy pustelni szczególną troską otoczą sprawowanie Eucharystii oraz Liturgii Godzin (zwłaszcza w niedziele i uroczystości), aby przez piękno celebracji można było naprawdę doświadczyć głębi przeżywanej liturgii.

2.      Bracia (za wyjątkiem Komplety) celebrują liturgię wspólnotowo. Jeżeli jednak bracia–synowie decydują się w danym dniu na tzw. dzień pustyni – odpowiednie godziny brewiarzowe odmawiają indywidualnie.

3.      Zgodnie z dawną tradycją zakonną Godzina Czytań będzie odmawiana w godzinach nocnych[xi].

4.      Modlitwa w ciągu dnia będzie celebrowana w pełnym zakresie, czyli trzykrotnie w ciągu dnia: o godz. 9:00 – Tertia, w południe – Sexta oraz o godz. 15:00 – Nona.

5.      W pustelni ponadto modlitwa będzie szczególnie pielęgnowana przez:

a         przeznaczenie dwóch godzin w ciągu dnia na medytację i indywidualne skupienie;

b        wyznaczenie odpowiedniego czasu na adorację Najświętszego Sakramentu;

c         czytanie Słowa Bożego na sposób duchowy (Lectio Divina) oraz studium.

VI. Pokuta

Sposób życia braci w pustelni będzie odpowiedzią na pragnienie naszego Zakonodawcy „abyśmy wszyscy wytrwali w prawdziwej wierze i pokucie, bo inaczej nikt nie może być zbawiony”[xii]. Należy szczególnie troszczyć się, aby wszelkie zewnętrzne przejawy pokuty wypływały z głębi serca odwracającego się od grzechu i powracającego do Boga pamiętając, że „świat stał się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata”[xiii].

1.      Bracia we wszystkie piątki roku oraz wigilie uroczystości liturgicznych przypadające poza Okresem Wielkanocnym, Okresem Narodzenia Pańskiego, a także poza dniami uroczystości liturgicznych zachowywać będą post o chlebie i wodzie w intencji Prowincji Zakonnej.

2.      Według zaleceń naszego Zakonodawcy szczególnymi okresami postu i pokuty będą: okres od Uroczystości Wszystkich Świętych do Narodzenia Pańskiego, Wielki Post oraz okres czterdziestu dni od Uroczystości Chrztu Pańskiego[xiv]. W okresach tych bracia podejmą także post i chlebie i wodzie w każdą środę. Dodatkowe formy pokutne tego czasu ustali sama wspólnota.

3.      Posiłki codzienne będą miały skromniejszy wymiar – na miarę ludzi ubogich.

4.      W pustelni będzie obowiązywać abstynencja od napojów alkoholowych i innych używek.

5.      Bracia będą nosić habit zakonny pamiętając, że stanowi on znak naszego konsekrowanego stanu życia – także podczas ewentualnych podróży oraz przy pracy, chyba, że ta wręcz uniemożliwiałaby jego używanie.

VII. Ubóstwo

«Najświętsze ubóstwo»[xv] tak bardzo umiłowane przez św. Ojca Franciszka  jest szczególnym znakiem dobrowolnego porzucenia i wyrzeknięcia się tego świata. Dlatego też bracia przebywający w pustelni rezygnując z udogodnień będą dawać wyraz pragnienia zjednoczenia się Chrystusem, który „ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi”[xvi]. Pomocą w zachowywaniu ślubu ubóstwa będzie przeżywanie tymczasowości i prowizoryczności zamieszkiwanego miejsca „goszcząc w nim zawsze jak obcy i pielgrzymi (por. 1 P 2, 11)”[xvii]. Doświadczanie braków i niedostatku będzie wyrazem rezygnacji z zabezpieczania swojego życia zdając się jedynie na Bożą opatrzność.

1.      Pustelnia ma odznaczać się prostotą, skromnością i surowością zarówno w wymiarze architektury zewnętrznej jak i od strony wyposażenia i utrzymania.

2.      Bracia przebywający w pustelni zadbają o ubóstwo osobiste jak i wspólnotowe nie gromadząc w celach czy innych pomieszczeniach rzeczy zbędnych. Rzeczy nieużywanych należy się regularnie pozbywać, zaś nagromadzoną w nadmiarze żywnością dzielić się z ludźmi ubogimi.

3.      Teren pustelni wraz z zabudowaniami nie będzie nabywany na własność[xviii]. Zasady dzierżawy regulować będzie oddzielna umowa z właścicielem gruntu.

4.      Wspólnota braci zamieszkujących pustelnię zrezygnuje z posiadania samochodu, telewizora, radia, komputera, pralki, osobistych telefonów i korzystania z Internetu.

5.      Jeden wspólny telefon, jako niezbędny środek komunikacji, będzie służyć jedynie do załatwiania spraw koniecznych. Bracia ze wspólnoty określą czas, w którym będzie on wyłączany, aby nie był przeszkodą w zachowywaniu ciszy.

6.      W pustelni znajdować się będzie jedna wspólna biblioteczka z literaturą duchową. Bracia zrezygnują z codziennej prasy. Dostępny może być jednak jeden katolicki tygodnik.

7.      Bracia w pustelni będą utrzymywać się zasadniczo z pracy rąk własnych (szczególnie praca fizyczna) oraz z jałmużny, nie prosząc jednak nigdy o pieniądze.

8.      Konkretną formą przeżywania Opatrzności będzie wybór niedokonywania zakupu żywności. Bracia  z wdzięcznością przyjmować będą ofiarowane im przez ludzi pożywienie, a gdy zajdzie potrzeba, udawać się będą „od drzwi do drzwi”, prosząc o codzienny chleb.

9.      Wspólnota zrezygnuje z możliwości posiadania regularnych dochodów, jak również konta bankowego.

VIII. Gościnność

„Gdziekolwiek bracia będą przebywać, w pustelniach, czy innych miejscach, niech się strzegą, by (...) nikomu nie bronili do niego dostępu. I ktokolwiek przyszedłby do nich: przyjaciel czy wróg, złodziej czy łotr, niech go przyjmą uprzejmie”[xix]. Pustelnia pozostając zawsze częścią rodzimej Prowincji Zakonnej pełni wobec niej rolę służebną stając się dla niej oraz dla innych osób przestrzenią ciszy, modlitwy i nawrócenia.

1.      Pustelnia Prowincji M. B. Niepokalanej ma służyć przede wszystkim braciom tejże Prowincji, pozostałych prowincji Zakonu, jak również męskim członkom innych wspólnot zakonnych oraz księżom diecezjalnym.

2.      Osoby (o których wyżej) przybywające do pustelni na krócej niż tydzień – wchodzą w funkcje braci–synów, przybywające na dłużej niż tydzień – pełnią naprzemiennie rolę braci–synów i braci–matek – tak jak członkowie wspólnoty stałej.

3.      Bracia spoza rodzimej Prowincji – jak również inne osoby duchowne – pragnące przebywać w pustelni dłużej niż trzydzieści dni, będą musiały uzyskać pozwolenie swojego przełożonego wyższego, a następnie pozwolenie prowincjała warszawskiego.

4.      W przypadku powstania przy pustelni (jednak poza terenem klauzury) celi gościnnej, to zgodnie z naszym ustawodawstwem zakonnym[xx] kilkudniowymi gośćmi pustelni będą mogły być również osoby świeckie (jedynie mężczyźni lub małżeństwa).

5.      Jakiekolwiek osoby spoza pustelni (z wyjątkiem przełożonych zakonnych i biskupa miejsca) przybywające do niej jednak bez zamiaru przeżycia modlitewnego skupienia właściwemu temu miejscu – będą zapraszane tylko do rozmównicy znajdującej się poza obrębem pustelni i jej klauzurą.

6.      Wspólnota pustelni nie będzie pobierać od gości żadnych opłat.

IX. Apostolat

Modlitewna obecność braci w pustelni, choć bardzo ważna, nigdy nie może pozostać celem sama w sobie, ale w konsekwencji zawsze prowadzi do służby na rzecz innych[xxi]. Zachowując więc szczególną roztropność i wyczucie, aby nie naruszyć intymności zwłaszcza braci–synów, niektórzy z braci posługujących będą mogli udawać się w celu pełnienia prorockiej i kapłańskiej misji Chrystusa.

1.      Podstawowym sposobem głoszenia Królestwa Bożego przez braci żyjących w pustelni jest sama ich obecność i styl życia, jaki prowadzą.

2.      Na terenie samej pustelni ze względu na jej charakter nie będzie dokonywać się żadna aktywność duszpasterska, w którą angażowaliby się bracia. Jednak niech będą oni gotowi służyć w sposób indywidualny (w zależności od własnego stanu kanonicznego) słowem porady, kierownictwem duchowym lub sakramentem pokuty i pojednania, gdyby ich o to proszono.

3.      Bracia mogą udawać się z posługą Słowa (misje, rekolekcje, dni skupienia, itp.) w takim jednak wymiarze, aby nie zatracić w sobie ducha pokuty i milczenia oraz by nie zaniedbać posługi na rzecz braci–synów. Pełniąc posługę słowa bracia rezygnują z przyjmowania wynagrodzenia.